Phố Lãn Ông dài khoảng 180m, nay thuộc phường Hàng Bồ, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội, cách Hồ Gươm hơn 200m về hướng bắc. Phía đông giáp ngã tư Hàng Ngang – Hàng Đường và nối với Hàng Buồm, phía tây giáp ngã tư phố Thuốc Bắc – Hàng Vải, đoạn giữa cắt ngã tư phố Chả Cá – Hàng Cân.
Phố Lãn Ông vốn thuộc đất thôn Hậu Đông Hoa Môn. Khoảng giữa thế kỷ 19, từ cuối đời vua Minh Mệnh đến đầu đời vua Thiệu Trị, thôn này hợp với thôn Đông Hoa Môn và Đông Hoa Nội Tự trở thành thôn Đức Môn. Theo sách “Đại Nam nhất thống chí” thời Nguyễn, nơi đây đã tập trung buôn bán các mặt hàng thiếc và đồng được khai thác từ mỏ quặng Tụ Long, tỉnh Cao Bằng.
Cuối thế kỷ 19, thực dân Pháp chiếm Hà Nội, đặt tên phố này là “rue de Fou-Kien” (“phố Phúc Kiến”) vì có rất đông Hoa kiều gốc tỉnh Phúc Kiến đến cư ngụ. Di tích ở nhà số 40 Lãn Ông chính là Hội quán Phúc Kiến, xây từ 1817, sau chuyển thành trụ sở trường tiểu học Hồng Hà. Tới những năm đầu thế kỷ 20, phần lớn dân quanh đây đã mở hiệu bán thuốc bắc. Sau 1946 tên phố mới đổi ra Lãn Ông và từ đó tiếp tục được dùng cho đến nay.
Cuối năm 2014 người ta quyết định đại trùng tu trường tiểu học Hồng Hà. Đầu năm 2015 tôi đã đến thăm và rất lo vì không biết trụ sở xây lại xong trông sẽ như thế nào.
Những người đầu tiên làm nghề thuốc ở phố Lãn Ông là một số Hoa kiều, trong đó nổi tiếng nhất phải kể đến dòng họ Phó đến từ tỉnh Phúc Kiến. Sau đó còn có hàng chục lương y người Việt thành danh trên phố này; họ có gốc gác phần lớn là từ những làng nghề làm thuốc có truyền thống như Đa Ngưu, Nghĩa Trai, Ninh Hiệp, Đồng Tâm, hay từ những vùng đất học giỏi như Nhân Chính, Đông Ngạc, Hành Thiện… Trải qua thời gian, các cửa hàng thuốc Đông y trên phố Lãn Ông ngày nay vẫn buôn bán tấp nập, không bị phai nhạt nghề truyền thống như ở nhiều phố khác trong khu phố cổ.
Tại khu vực đầu phố phía đông, phần lớn dân cư kinh doanh các mặt hàng khăn mặt, khăn tay, đồ cho bà bầu và trẻ sơ sinh… Nhóm cửa hàng bắt mạch kê đơn bán thuốc tập trung đông nhất ở khoảng còn lại, từ ngã tư phố Chả Cá – Hàng Cân đến ngã tư phố Thuốc Bắc – Hàng Vải. Các cửa hàng thuốc nằm san sát nhau, bán đủ mọi loại thuốc từ cao cấp như “Đông trùng hạ thảo”, nhân sâm, linh chi, cho tới các loại thảo dược khô hoặc tán bột… Trong hiệu thường có dao cầu, thuyền tán dùng cho việc bào chế thuốc. Khắp nơi mùi đương quy, bạch truật, đan bì, ý dĩ… thơm lừng. Nhiều người bán lẻ thuốc bắc kèm theo thuốc nam. Thuốc nam có vỏ quýt, sa sâm, quế chi, hạt sen, bán hạ…
Tên phố bắt nguồn từ biệt hiệu Hải Thượng Lãn Ông của Lê Hữu Trác, một vị danh y nổi tiếng có nhiều đóng góp to lớn cho nền y học dân tộc Việt Nam, người kế thừa xuất sắc sự nghiệp “Nam dược trị Nam nhân” của Tuệ Tĩnh thiền sư.
Thuốc bầy bán được đựng trong những bao giấy, bọc trong những túi ni-lông xếp đầy trước cửa hay treo lủng lẳng phía trên đầu. Người bán hàng đa phần là phụ nữ, họ không dùng cân tiểu ly với cán gỗ, đĩa đồng để “đong” thuốc lạng như các cụ ngày xưa mà thay thế vào đó những chiếc cân đĩa có thể cân được đến hàng yến.
Bên cạnh các cửa hàng bán thuốc luôn tấp nập người vào ra thì những hiệu lương y lại có một vẻ thâm trầm, kín đáo, bên trong thường có chân dung Hải Thượng Lãn Ông đặt ở vị trí trang trọng. Sừng sững sát tường là những chiếc tủ gỗ đựng thuốc lên nước nâu bóng với hàng trăm ngăn kéo quai đồng, mỗi ngăn có đề tên thuốc. Những người bệnh đến đây được tận tình đón tiếp, bắt mạch và kê đơn. Chỉ trong chốc lát thuốc đã được gói thành những gói vuông vức cho khách hàng.
Nghề thuốc ở con phố này đã cha truyền con nối từ bao đời nay. Đa phần không qua trường lớp đào tạo bên ngoài mà thường lấy bí kíp gia đình làm cốt yếu.
Năm 2014 UBND quận Hoàn Kiếm phối hợp cùng một số hộ dân ở đoạn cuối phố Lãn Ông đã cho cải tạo lại những mặt tiền xuống cấp nhằm bảo tồn nghề truyền thống đặc biệt của phố này.
[embeddoc url=”/wp-content/uploads/2018/01/Pho-Lan-Ong.docx” width=”0px” height=”0px” download=”all” viewer=”microsoft” text=”Tải xuống: pho lan ong.docx”]
Hits: 1934