Phố Hàng Cân dài 104m, nằm song song với phố Hàng Ngang, nay thuộc phường Hàng Đào, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội, cách hồ Hoàn Kiếm chừng 300m về mé tây-bắc. Đầu phố nối tiếp phố Chả Cá tại ngã tư Lãn Ông, kéo xuống phía nam nối với phố Lương Văn Can tại ngã tư Hàng Bồ.
Tên phố Hàng Cân xuất hiện vào khoảng cuối thế kỉ 19, trước đó gọi là phố Hàng Sơn (rue de la Laque), đoạn phía bắc có tên Hàng Sơn dưới, đoạn phía nam có tên Hàng Sơn trên. Phố nằm trên đất thôn Hữu Đông Môn và thôn Xuân Hoa, tổng Tiền Túc, huyện Thọ Xương cũ.
Đến giữa thế kỷ 19, thôn Xuân Hoa hợp với thôn Yên Hoa thành thôn Xuân Yên và tổng Tiền Túc đổi là tổng Thuận Mỹ. Dấu vết của hai thôn nay chỉ còn lại đền Xuân Yên của thôn Xuân Hoa cũ ở số 44 phố Hàng Cân và đền Xuân Yên của thôn Yên Hoa cũ ở số 6A phố Lương Văn Can. Dấu tích làng Hữu Đông Môn thì còn đình Đông Môn ở số 8 phố Hàng Cân, xưa kia ở gần con đường dẫn đến Cửa Đông thành Hà Nội.
Thủa còn sông Tô Lịch, thuyền chở sơn từ Phú Thọ về Hà Nội ghé đến tận khoảng giữa các phố Hàng Cá – Hàng Buồm, hai bên bờ có nhiều nhà buôn sơn. Sau khi sông Tô bị lấp, thuyền buôn phải đỗ ngoài bến Phúc Tân và sơn được bán nhiều ở các phố Cầu Gỗ, Hàng Bè, Hàng Dầu. Trên phố Hàng Sơn cũ dần dần xuất hiện một số cửa hàng làm và bán cân nên người dân chuyển sang gọi là phố Hàng Cân.
Lịch sử nghề làm và bán cân ở Hà Nội cũng mới bắt đầu vào cuối thế kỷ 19. Ngày ấy những người buôn cân ở Phủ Lý lên bán ở chợ Đông Thành và Cầu Đông, có mấy người quen trọ tại nhà ông Tưởng Văn Phong ở đầu phố. Ông Phong gốc người làng Tó, học được nghề làm cân và thước gỗ thợ may, mở cửa hàng ở cạnh đền Xuân Hoa, thuê người giúp việc. Rồi ít lâu sau, phố này có thêm vài nhà cũng mở cửa hàng làm và bán cân, bán thước gỗ có đóng đinh đồng chia phân li của thợ may (số 8-32-44-52-56).
Cân bán trên phố hồi ấy gồm mấy loại khác nhau. Cân tiểu ly dùng để cân vàng, bạc, thuốc bắc, loại cân này có hộp gỗ bảo vệ bên ngoài. Cân cán gỗ có đóng đinh đồng để cân hàng khô, gọi là cân ta. Vào những năm 1940 các loại cân cán sắt, cán treo, cân đĩa, cân bàn ngoại tràn vào làm cho nghề làm cân ta bị mai một. Phố Hàng Cân chỉ còn tên, không còn cửa hàng nào sản xuất và bán cân ta nữa.
Cuối thế kỷ 20 giấy vụn bỗng có giá. Phố Hàng Cân xuất hiện nhiều cửa hàng thu mua giấy vụn, giấy mua về được phân ra, loại nhỏ bán cho các cửa hàng xôi, lạc rang, ô mai… làm giấy gói hàng, loại lớn hơn bán cho mấy “chú Hoa Nam” nhuộm phẩm màu xanh đỏ tím vàng làm hàng mã, loại “khổ to” được dán thành “bao bì”. Từ bao bì giấy đến bao bì các-tông, hộp xốp đủ kích cỡ để đóng kiện hàng vô cùng tiện lợi, vừa đẹp, lại bảo vệ hàng họ, vận chuyển thuận lợi.
Phố Hàng Cân suốt hàng trăm năm vẫn giữ được vài nét cổ xưa với những ngôi nhà nhỏ một tầng hoặc có căn gác xây theo kiểu chồng diêm. Từ cuối thế kỷ 20, phần nhiều các hộ đã sửa lại nhà để mở cửa hàng hiện đại và sinh sống ở phía sau hoặc trên gác.
Đền Xuân Hoa được dựng vào khoảng cuối thời nhà Lê để thờ vị Phúc thần tên là Lân Ngọc, người có công phù giúp cụ Tổ dòng họ Nguyễn dẹp quân Chiêm Thành. Ngoài ra, bên trong đền còn thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Đức Thánh Trần và Thánh Mẫu Thượng Ngàn.
Trải qua nhiều lần trùng tu, hiện tại trong đền vẫn giữ được nhiều di vật có giá trị lịch sử nghệ thuật thuộc thế kỷ 19, thế kỷ 20 như 3 tấm bia hậu dựng thời Nguyễn, khắc việc tu sửa đền và công đức, trong đó 1 bia ghi niên hiệu Minh Mệnh thứ 2 (năm 1821), 1 bia niên hiệu Thiệu Trị (1841 – 1847). Lại có 14 pho tượng tròn sơn son thiếp vàng lộng lẫy, 1 hương án chạm rồng, 1 bộ thiếp vàng, 1 cây quán tẩy chạm rồng, 1 bức cửa võng chạm rồng, 4 cỗ long ngai chạm rồng, 4 khám thờ chạm tứ linh, 1 tấm nghi môn chạm rồng; 1 quả chuông đồng niên hiệu Tự Đức (1848 – 1883), 4 đôi câu đối, 6 bức hoành phi sơn son thiếp vàng.
[embeddoc url=”/wp-content/uploads/2018/01/Pho-Hang-Can.docx” width=”0px” height=”0px” download=”all” viewer=”microsoft” text=”Tải xuống: pho hang can.docx”]
Hits: 818