Làng Yên Xá vào đầu thời Nguyễn tên là An Xá, thuộc tổng Thượng Thanh Oai, phủ Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông. Làng cùng với làng Triều Khúc ở bên cạnh vốn có tên Nôm là Kẻ Đơ, sau thường được gọi Đơ Bùi, do nơi đây xưa kia trồng được một thứ khoai lang ăn rất bùi. Từ tháng 6-1961, hai làng Triều Khúc và Yên Xá nhập lại thành xã Tân Triều, thuộc huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội.
Khác với làng Triều Khúc (Đơ Thao, Đơ Đồng), làng Yên Xá chuyên làm nông nghiệp trên khoảng 500 mẫu đất ruộng màu mỡ ven sông Nhuệ. Dân làng còn có các nghề phụ như nấu bánh đúc, thêu ren, rồi làm guốc mộc, những sản phẩm này và giống lúa thơm ngon đã từng một thời được người nội thành Thăng Long – Hà Nội ưa chuộng. Bước sang thế kỷ 21, Yên Xá dần dần không còn trồng lúa hay hoa màu nữa vì bị đô thị hóa gần hết, số dân ngụ cư hiện nay rất đông đúc.
Thôn Yên Xá xưa tuy nhỏ nhưng ngoài đình làng và ngôi đền thiêng thờ Linh Lang đại vương lại còn có một ngôi chùa lớn, tên chữ là Thanh An thiền tự. Chùa thuộc hệ phái Bắc tông, tương truyền được lập từ rất lâu đời. Ngày 27-12-1990, cùng với đình làng và đền Yên Xá, ngôi chùa này đã được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.
Trải qua mấy trăm năm, chùa Thanh An đã được trùng tu nhiều lần và không còn giữ được dáng vẻ ban đầu. Những gì du khách nhìn thấy bây giờ chủ yếu mang phong cách nghệ thuật kiến trúc thời Nguyễn và muộn hơn. Mặt bằng chùa đang được mở rộng: phía trước tam quan cũ đã xây thêm một tòa tháp cao hình bát giác ở bên hữu, còn bên tả là một giếng tròn với cây cầu nhỏ bắc sang hòn non bộ, trên đó đặt pho tượng Quan Âm trắng toát, chịu ảnh hưởng của một phong cách từ miền Nam lan ra.
Tam quan chùa xây theo kiểu gác chồng dạng tháp, nay là bộ phận kiến trúc cổ nhất còn sót lại song cũng đang phủ bạt và đứng trước nguy cơ bị sửa đổi. Lần tác giả đến vãn cảnh vào tháng 11-2015 thì hàng đống vật liệu xây dựng vẫn còn nằm ngổn ngang trước chùa và cửa cầu thang tam quan bị khóa nên không trèo lên được. Xung quanh chùa đã có rất nhiều nhà dân và các cao ốc đang mọc lên, che chắn tầm nhìn từ đây ra bốn phương.
Bước qua tam quan, du khách sẽ thấy hai ngọn tháp nhỏ ở hai bên một sân gạch khá rộng và tòa tam bảo ở giữa, bên cạnh có lối vào sân hậu. Tiền đường rộng 5 gian 2 dĩ, cửa gỗ bức bàn, kết nối với hậu cung theo kiểu “chữ Đinh”. Liền sau tam bảo là ngôi đền Tứ phủ thờ các Mẫu Địa, Mẫu Thủy, Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Liễu Hạnh, tạo thành kiến trúc “tiền Phật, hậu Thánh”. Hai bên sân hậu còn có nhà Tổ, nhà Ni, phía sau là vườn và khu phụ. Phía tả tam bảo lại có một cổng phụ mở ra vườn tháp mộ, dấu tích nhà Văn chỉ và nghĩa trang của làng Yên Xá.
Chùa Thanh An vẫn giữ được nhiều mảng chạm khắc tinh tế và một hệ thống tượng Phật giáo đầy đủ. Các pho tượng Tam thế Phật và A-di-đà đều được tạo tác đẹp đẽ với phong cách nghệ thuật điêu khắc thời cuối Lê, đầu Nguyễn. Trong chùa hiện còn tới 21 tấm bia đá, trong đó có 16 tấm bia hậu đều khắc chữ “Nhâm Tý” dưới thời Lê trung hưng (những năm Nhâm Tý thời đó là: 1612, 1672 và 1772), ghi tên những vị quan lại, vương phi… đóng góp tiền của tu bổ chùa và đền. Ngoài ra lại có một quả chuông đồng đúc từ thời Tây Sơn, mang niên hiệu Cảnh Thịnh (1793 – 1802).
[embeddoc url=”/wp-content/uploads/2017/11/Chùa-Thanh-An-chùa-Yên-Xá.docx” width=”0px” height=”0px” download=”all” viewer=”microsoft” text=”Tải xuống: chua thanh an yen xa.docx”]
Hits: 967